Βασικοί Όροι: ήπειρος, θάλασσα, ωκεανός, διώρυγα, νησί, νησιωτικό σύμπλεγμα, πορθμός, ατμόσφαιρα, εξώσφαιρα, μεσόσφαιρα, μετεωρολογικά φαινόμενα, στρατόσφαιρα, τροπόσφαιρα, βλάστηση, βρύα, λει­χήνες, πανίδα, φυτική διάπλαση, χλωρίδα, ανάγλυφο γης, γεωμορφολογικά στοιχεία, ενδογενείς δυνάμεις, εξωγενείς δυνάμεις, λίμνη, ποτάμι, άρδευση, ύδρευση, υδρογραφικό δίκτυο, πλωτός ποταμός, αποσάθρωση, διάβρωση, εναπόθεση

Το ανάγλυφο της γης

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Πώς δημιουργήθηκε το ανάγλυφο της Γης
Για το ηπειρωτικό και το υποθαλάσσιο ανάγλυφο της Γης
Η Γη «γεννήθηκε» πριν από περίπου 4,6 δισεκατομμύρια χρόνια. Από τότε η επιφάνειά της διαρκώς μεταβάλλεται. Αιτίες της μεταβολής είναι οι εξής: α) δυνάμεις που προέρχονται από το εσωτερικό της (ενδογενείς δυνάμεις) και εκδηλώνονται ως σεισμοί και ηφαίστεια, β) δυνάμεις που δρουν στην επιφάνειά της (εξωγενείς δυνάμεις) και οφείλονται στον άνεμο, στο νερό, στη διαφορά θερμοκρασίας και στις ανθρώπινες παρεμβάσεις.
​Η σημερινή μορφή της Γης, αποτέλεσμα της δράσης αυτών των δυνάμεων, παρουσιάζει μεγάλη ποικιλία γεωμορφολογικών στοιχείων, δηλαδή: οροσειρών, πεδιάδων, λιμνών, ποταμών, νησιών, χερσονήσων, θαλάσσιων λεκανών, τάφρων κ.λπ. Τα γεωμορφολογικά αυτά στοιχεία διαμορφώνουν το σημερινό ανάγλυφο της Γης, που διακρίνεται σε ηπειρωτικό και υποθαλάσσιο.
​
​Ηπειρωτικό ανάγλυφο:
​Απαρτίζεται από μία μεγάλη ποικιλία γεωμορφολογικών στοιχείων, τα οποία αποτελούν δύο μεγάλες ομάδες, τον κατακόρυφο και τον οριζόντιο διαμελισμό. Κατακόρυφο διαμελισμό ονομάζουμε τη μορφολογία μιας περιοχής και συγκεκριμένα τις διαφορές που παρατηρούνται στο υψόμετρο, δηλαδή οροσειρές, οροπέδια, πεδιάδες, κοιλάδες κ.λπ. Οριζόντιο διαμελισμό ονομάζουμε τη μορφολογία των ακτών και συγκεκριμένα τις διαφορές που έχουν ως προς το μήκος και το σχήμα, δηλαδή κόλπους, ακρωτήρια, χερσονήσους, νησιά κ.λπ.
Yποθαλάσσιο ανάγλυφο: 
​Ο άνθρωπος με τη βοήθεια των δορυφόρων χαρτογράφησε το βυθό όλων των θαλασσών. Το θέαμα είναι μαγευτικό! Το υποθαλάσσιο ανάγλυφο αποτελείται από υποθαλάσσιες οροσειρές, βαθιές τάφρους, απότομα βυθίσματα και τεράστιες λεκάνες. Πρόκειται για μια πολυμορφία ελκυστική για κάθε ερευνητή.

Οι μεγάλες οροσειρές, οι μεγάλες πεδιάδες

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Για τις μεγάλες οροσειρές και τις μεγάλες πεδιάδες της Γης
Για τους λόγους ανάπτυξης των πολιτισμών στις πεδινές εκτάσεις
Ενδογενείς δυνάμεις
Οι μεγάλες οροσειρές είναι αποτέλεσμα των ενδογενών δυνάμεων. Αντίθετα οι τεράστιες πεδιάδες διαμορφώθηκαν από την επίδραση εξωγενών δυνάμεων.
Πώς έδρασαν οι εξωγενείς δυνάμεις
Το ανάγλυφο μιας περιοχής διαμορφώνει τις καιρικές συνθήκες της περιοχής, οι οποίες επηρεάζουν τις δραστηριότητες των ανθρώπων. Επίσης το ανάγλυφο διευκολύνει ή εμποδίζει τις καλλιέργειες, το κτίσιμο πόλεων και χωριών, την επικοινωνία (κατασκευή δρόμων, σιδηροδρόμων), τις μεταφορές κ.λπ.

Οι μεγάλες οροσειρές, οι μεγάλες πεδιάδες
φυλλα εργασιασ

Τα μεγαλύτερα ποτάμια και οι μεγαλύτερες λίμνες
​της Γης

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Να εντοπίζετε στην υδρόγειο τους μεγάλους ποταμούς και τις μεγαλύτερες λίμνες της Γης
Οι μεγαλύτεροι ποταμοί της Γης
Ποτάμι ονομάζουμε το ρεύμα γλυκού νερού στην επιφάνεια της Γης που κινείται από τα υψηλότερα προς τα χαμηλότερα μέρη της.
Ο Αμαζόνιος είναι το δεύτερο μεγαλύτερο σε μήκος ποταμό της Γης μετά τον Νείλο. Γύρω από τις όχθες του Αμαζονίου βρίσκεται το μεγαλύτερο δάσος της Γης. Εδώ παράγεται με τη διαδικασία της φωτοσύνθεσης το 35% του οξυγόνου της ατμόσφαιρας, γι’ αυτό η περιοχή θεωρείται ο «πνεύμονας» του πλανήτη.
Εκτός από τον Αμαζόνιο και τον Νείλο υπάρχουν και άλλοι μεγάλοι και σημαντικοί για τον άνθρωπο ποταμοί.


​Τα μεγαλύτερα ποτάμια του κόσμου
Οι μεγάλες λίμνες της Γης
Οι λίμνες της Γης καλύπτουν λιγότερο από το 2% της επιφάνειάς της. Οι περισσότερες περιέχουν γλυκό νερό. Mερικές είναι αλμυρές, όπως η Κασπία και η Νεκρά Θάλασσα, της οποίας μάλιστα το νερό είναι 7,7 φορές πιο αλμυρό από το θαλασσινό. 

Η λίμνη Βαϊκάλη βρίσκεται στη Ρωσία, είναι η βαθύτερη λίμνη του κόσμου και περιέχει το 1/5 του νερού της επιφάνειας της Γης. Η λίμνη αυτή κινδυνεύει να «πεθάνει», γιατί το νερό της μολύνεται από τα βιομηχανικά απόβλητα των εργοστασίων που βρίσκονται στις όχθες της. 
Τα εργοστάσια χρησιμοποιούν το νερό και, όταν το επιστρέφουν στη λίμνη, αυτό είναι γεμάτο με επικίνδυνες τοξικές ουσίες. Επομένως, κινδυνεύουν η χλωρίδα και η πανίδα της λίμνης.
τα ποταμια
εξασκηση
φυλλα εργασιασ

Η σημασία του υδρογραφικού δικτύου στη ζωή
​των ανθρώπων

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Για το υδρογραφικό δίκτυο ενός τόπου
Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες μειώνουν τη διαθέσιμη ποσότητα γλυκού νερού

​Η ιστορία του ανθρώπου συμβαδίζει με την ιστορία του νερού. Ο άνθρωπος επιδιώκει να ζει κοντά σε περιοχές που διαθέτουν νερό. Το σύνολο των περιοχών γλυκού νερού, όπως είναι οι ποταμοί και οι λίμνες αποτελούν το υδρογραφικό δίκτυο, το οποίο εξυπηρετεί την ύδρευση, την άρδευση και τις ανάγκες του ανθρώπου για μετακινήσεις, ψυχαγωγία κ.λπ. 
​
Οι μεγάλοι αρχαίοι πολιτισμοί της Μεσοποταμίας, της Αιγύπτου, της Κίνας και των Ινδιών στήριζαν την ανάπτυξή τους στους ποταμούς Τίγρη και Ευφράτη, Νείλο, Κίτρινο ποταμό (Χουάνγκ Χο), Γάγγη και Ινδό αντίστοιχα.
παγκοσμια ημερα νερου

Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό

​Η Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό καθιερώθηκε στη συνδιάσκεψη του ΟΗΕ σχετικά με το Περιβάλλον και την Ανάπτυξη, που πραγματοποιήθηκε στο Ρίο Ντε Ζανέιρο της Βραζιλίας το 1992. Τη σχετική απόφαση πήρε η Γενική Συνέλευση του ΟΗΕ στις 22 Δεκεμβρίου του 1992, που όρισε την 22α Μαρτίου ως Παγκόσμια Ημέρα για το Νερό.

Το θέμα του φετινού εορτασμού (2016) «Νερό και δουλειές» επικεντρώνεται στο πώς η ποσότητα και ποιότητα του νερού μπορεί να αλλάξει τη ζωή και τα μέσα διαβίωσης των εργαζομένων, αλλά  και να μεταμορφώσει προς το καλύτερο τις κοινωνίες και τις οικονομίες.
​
Το Νερό, ο επονομαζόμενος και λευκός χρυσός, πηγή ζωής για τον άνθρωπο, βρίσκεται ανισομερώς κατανεμημένο στον πλανήτη.
  • Το 1/6 του πληθυσμού της γης, δηλαδή πάνω από 1 δισεκατομμύριο ψυχές, δεν έχουν πρόσβαση σε υδάτινες πηγές.
  • 1,1 δισεκατομμύρια άνθρωποι πίνουν νερό από μη ασφαλείς πηγές.
  • 2,5 δισεκατομμύρια στερούνται και των πλέον βασικών συνθηκών υγιεινής.
  • 400.000.000 εκατομμύρια παιδιά, σχεδόν το 1/5 των παιδιών του κόσμου, στερούνται ακόμη και την ελάχιστη ποσότητα καθαρού νερού που χρειάζονται για να ζήσουν.
  • 5 εκατομμύρια άνθρωποι πεθαίνουν κάθε χρόνο από ασθένειες σχετιζόμενες με μολυσμένα ύδατα, 10 φορές περισσότεροι από αυτούς που σκοτώνονται κάθε χρόνο σε πολέμους.
  • 300 σημεία σ' όλο τον πλανήτη είναι δυνητικά πεδία συγκρούσεων σχετικά με το νερό, σύμφωνα με τον ΟΗΕ.
UNESCO - World Water Day

Οι φυσικές καταστροφές και οι συνέπειές τους στη
​ζωή των ανθρώπων

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Πώς δημιουργείται το ηφαίστειο και πώς προκαλείται σεισμός
Για τις μεταβολές του ανάγλυφου της Γης εξαιτίας των ενδογενών δυνάμεων
Για τη δράση των εξωγενών δυνάμεων
Ηφαίστεια – Σεισμοί
Η εσωτερική κατασκευή της Γης μοιάζει με κρεμμύδι, αφού αποτελείται από διαδοχικά στρώματα. Το εξωτερικό στρώμα είναι στερεό, λέγεται λιθόσφαιρα και αποτελείται από  δώδεκα μεγάλες  πλάκες,  τις    λιθοσφαιρικές πλάκες. 
​
Όταν δύο πλάκες πλησιάζουν μεταξύ τους, η μία βυθίζεται κάτω από την άλλη, λιώνει και μετατρέπεται σε μάγμα. Το μάγμα μέσα από ρωγμές που δημιουργούνται ανεβαίνει προς την επιφάνεια της Γης με τη μορφή λάβας. Έτσι δημιουργείται το ηφαίστειο.
Επιπλέον με την κίνηση αυτή προκαλούνται συγκρούσεις και μεγάλες αναστατώσεις στις περιφέρειες των λιθοσφαιρικών πλακών, με αποτέλεσμα οι περιοχές που βρίσκονται πάνω από τις πλάκες αυτές να υποφέρουν από σεισμούς. Οι σεισμοί προκαλούν σοβαρές καταστροφές σε κτίρια, δρόμους, γέφυρες και άλλες κατασκευές του ανθρώπου.
Διάβρωση
Πολλές φορές ο άνεμος, το νερό και οι μεγάλες μεταβολές της θερμοκρασίας (εξωγενείς δυνάμεις) προκαλούν θρυμματισμό των πετρωμάτων της επιφάνειας της Γης. Τότε λέμε ότι γίνεται αποσάθρωση. Στη συνέχεια το νερό και ο αέρας παρασύρουν τα υλικά της αποσάθρωσης προκαλώντας μείωση (φάγωμα) του εδάφους. Το φαινόμενο αυτό λέγεται διάβρωση. Τα υλικά της διάβρωσης μεταφέρονται πάλι από το νερό και τον αέρα και εναποτίθενται σε άλλες περιοχές αλλάζοντας τη μορφή της επιφάνειας της Γης. Η διαδικασία αυτή λέγεται εναπόθεση.
Σεισμoς - oτι πρeπει να γνωρiζουμε
2001 - 2015
Η γη είναι ένα ισχυρός και κατά καιρούς, βίαιος πλανήτης. 
Στο βίντεο - που δημιούργησε το US NWS Pacific Tsunami Warning Center - απεικονίζονται όλοι οι καταγεγραμμένοι σεισμοί σε όλο τον κόσμο από την 1η Ιανουαρίου 2001 έως την 31η Δεκεμβρίου 2015. 
Τα επίκεντρα των σεισμών απεικονίζονται σαν λάμψεις στην υδρόγειο σφαίρα και στη συνέχεια μένουν ως χρωματισμένοι στην επιφάνεια της γης. 
Η έκταση των κύκλων αντιπροσωπεύει το μέγεθος των σεισμών, ενώ το χρώμα απεικονίζει το εστιακό βάθος.
Πηγή
τσουναμι
Picture
Σουμάτρα 2004
​Η λέξη τσουνάμι είναι ιαπωνική και σημαίνει «κύμα στο λιμάνι». Πρόκειται για γιγάντια θαλάσσια κύματα, τα οποία συνήθως γίνονται επικίνδυνα όταν φτάνουν σε παράλιες περιοχές. Το τσουνάμι μπορεί να προκληθεί από ποίκιλες αιτίες, όπως είναι η κατολίσθηση, ή έκρηξη ηφαιστείου, ο υποθαλάσσιος σεισμός κ.ά. 
Ινδονησία 2004
Ένα από τα πλέον καταστρεπτικά τσουνάμι της σύγχρονης ιστορίας (και αυτό με τον μεγαλύτερο αριθμό ανθρώπινων θυμάτων), εκδηλώθηκε μετά τον σεισμό της 26ης Δεκεμβρίου 2004 στην Ινδονησία, μεγέθους 9,3 Ρίχτερ και είχε ως αποτέλεσμα, σχεδόν 250.000 νεκρούς και τεράστιες υλικές ζημιές.
Εικόνες από τσουνάμι
Τσουνάμι animation - Σουμάτρα 2004
Tsunami 101
Πώς δημιουργείται το τσουνάμι - Άλεξ Τζέντλερ
ενεργοποιήστε τους ελληνικούς υπότιτλους
Βεζουβιος - σαντορινη

Οι ανθρώπινες δραστηριότητες ως παράγοντας μεταβολών στην επιφάνεια της Γης

Στο κεφάλαιο αυτό θα μάθετε:
Ποιες ανθρώπινες δραστηριότητες μεταβάλλουν και καταστρέφουν την επιφάνεια της Γης
Να αντιμετωπίζετε με ευαισθησία τα προβλήματα των συνανθρώπων σας που πλήττονται
​από τις φυσικές καταστροφές
Παρατηρώντας τις εικόνες συζητήστε για τις ανθρώπινες δραστηριότητες που προκαλούν μεταβολές στην επιφάνεια της Γης.

​Ας συζητήσουμε την καταστροφή της φύσης (εικόνα) που οφείλεται στην ανθρώπινη παρέμβαση. Ας καταγράψουμε τα αποτελέσματα αυτής της ανθρώπινης παρέμβασης.

Γίνε εσύ ο δάσκαλος και συντόνισε τη συζήτηση με θέμα την καταγραφή των ανθρώπινων δραστηριοτήτων που καταστρέφουν το περιβάλλον.
Προστασία των δασών: Η λύση για την παροχή καθαρού πόσιμου νερού
​
Η προστασία των δασικών περιοχών παρέχει ένα ιδιαίτερα αποτελεσματικό και οικονομικό μέσο για τον εφοδιασμό των μεγάλων αστικών κέντρων με καθαρό πόσιμο νερό υψηλής ποιότητας, σύμφωνα με το πόρισμα της κοινής έρευνας του Διεθνούς Ταμείου και του WWF για την προστασία των δασών. Οι επιστήμονες τονίζουν ότι η σωστή διαχείριση των δασών βελτιώνει την καθαρότητα του νερού μέσω του φυσικού φιλτραρίσματος των υπόγειων υδάτινων ρευμάτων με τις ρίζες των δέντρων, απομακρύνοντας τα τοξικά στοιχεία, όπως λιπάσματα και ζιζανιοκτόνα που χρησιμοποιούνται ευρέως στις καλλιέργειες. Επιπλέον η προστασία των δασών ελαχιστοποιεί τον κίνδυνο κατολίσθησης, καθίζησης και γενικότερα οποιασδήποτε μορφής διάβρωσης του εδάφους και αυξάνει τις διαθέσιμες ποσότητες ύδατος.
Ανακοίνωση της WWF, 24-9-03
Το ρολοι της καταστροφης​
Η ωρα της Γης
Οι πολίτες όλου του κόσμου καλούνται να σβήσουν τα φώτα για μία ώρα για να στείλουν αποφασιστικό μήνυμα συμμετοχής στην προστασία του περιβάλλοντος. Η εκδήλωση διοργανώνεται τις πρώτες βραδινές ώρες μιας ημέρας στα τέλη του Μαρτίου.

H Ώρα της Γης (Earth Hour) γεννήθηκε το 2007 στο Σίδνεϊ της Αυστραλίας, όταν δύο εκατομμύρια νοικοκυριά και επιχειρήσεις ύψωσαν τη φωνή τους ενάντια στην κλιματική αλλαγή, σβήνοντας τα φώτα για μία ώρα. Η πρωτοβουλία ανήκε στην περιβαλλοντική οργάνωση WWF και τη διαφημιστική εταιρεία Leo Burnett.
​
Το 2017 η Ώρα της Γης θα λάβει χώρα από τις 8:30 μ.μ. έως τις 9:30 μ.μ. της 25ης Μαρτίου.
κλιματικη αλλαγη

​Η κλιματική αλλαγή και οι επιπτώσεις της στο σύνολο της οικονομίας και στο φυσικό περιβάλλον είναι πλέον επιστημονικά ακλόνητες. Απειλούν, δε, όλους τους τομείς της ανθρώπινης ζωής αλλά και την επιβίωση όλων των ζωντανών οργανισμών στον πλανήτη, από τους κοραλλιογενείς υφάλους ως την Αρκτική.